Văn hóa trà đạo Nhật Bản có gì hấp dẫn? Khám phá những nét đẹp

Nhật Bản, với vẻ đẹp của những thảo nguyên xanh mơn mởn, đã từ lâu ghi dấu ấn đậm nét bằng một nghệ thuật thưởng thức trà tinh tế và sâu sắc. Văn hóa trà đạo của đất nước này không chỉ là sự kỹ lưỡng trong cách pha chế, mà còn là một tinh thần, một triết lý sống gắn kết với từng hạt trà, từng cử chỉ và cảm nhận. Được hình thành từ những nét văn hóa cổ xưa, nghệ thuật trà đã trở thành biểu tượng tinh túy, làm nên “thương hiệu” văn hóa không thể tách rời khỏi xứ sở Phù Tang. Hãy cùng Wyndham Thanh Thủy khám phá và chiêm nghiệm hành trình thư thái giữa hương vị và tinh thần trong văn hóa trà đạo Nhật Bản.

Tinh hoa nghệ thuật trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Cùng tìm hiểu trà đạo của đất nước Nhật Bản là gì

Trà đạo trong tiếng Nhật còn được gọi là “chanoyu” hoặc “sado”, đề cập đến nghệ thuật thưởng thức trà. Đây không chỉ là việc pha chế trà đơn thuần mà còn là một hình thức nâng cao, biến việc uống trà thành một nghệ thuật biểu diễn đầy tinh tế. Qua việc chuẩn bị và pha chế trà, trà đạo trở thành một trải nghiệm tinh thần, kết hợp giữa hương vị và sự tinh tế trong cách thức phục vụ.

Trà đạo trong tiếng Nhật đề cập đến nghệ thuật và văn hóa thưởng thức trà

Ý nghĩa của trà đạo Nhật Bản

Trà đạo ở Nhật không chỉ đơn thuần là việc uống trà; nó ẩn chứa ý nghĩa sâu sắc hơn là thông qua cách thức chuẩn bị, pha chế và các nghi lễ, để hòa mình vào sự đơn giản và mộc mạc của thiên nhiên. Đây là hành trình thanh lọc tâm hồn, tìm lại sự tĩnh lặng và yên bình.

Người Nhật rất coi trọng không gian thực hiện trà đạo. Họ xây dựng phòng trà và bài trí sao cho gần gũi với thiên nhiên, cho phép người thưởng trà chiêm ngưỡng vẻ đẹp của tự nhiên qua từng mùa. Điều này được coi là cách để khám phá vẻ đẹp trong cuộc sống hàng ngày, giúp tăng cường khả năng nhận biết và thức tỉnh sự trân trọng đối với cái đẹp.

Văn hoá trà đạo của Nhật thực chất được bắt nguồn từ Trung Quốc

Trà đạo, một trải nghiệm tinh hoa của văn hóa Nhật Bản, xuất phát từ nguồn gốc Trung Quốc. Ban đầu chỉ là việc đơn giản phục vụ đồ uống cho khách, nhưng từ đó đã trở thành một nghệ thuật, được biết đến như trà đạo. Điều này bao gồm một chuỗi các thao tác phức tạp, được thực hiện theo trình tự nghiêm ngặt, mà người thưởng trà sẽ tôn trọng và trân trọng.

Trà đạo, hay còn được gọi là “lối uống trà” trong tiếng Nhật, là một phần nhỏ của truyền thống omotenashi của Nhật Bản, ý nghĩa về việc chăm sóc khách một cách tận tâm. “Omotenashi” trong tiếng Nhật đồng nghĩa với lòng nhiệt thành trong việc chào đón và phục vụ khách.

Tiếng Nhật gọi trà đạo là chanoyu hoặc sado. Nó bao gồm nghệ thuật biểu diễn cách chuẩn bị và pha chế bột trà xanh matcha, được gọi là otemae. Chakai là các buổi tụ họp thông thường để tôn trọng nghi lễ pha trà, trong khi chaji dành cho những dịp trọng đại hơn. Một biến thể ít phổ biến hơn của trà đạo là senshado, nơi sử dụng lá trà.

Hoạt động ban đầu chỉ là phục vụ trà đã được nâng cao thành một nghệ thuật tại Nhật Bản.

Trà đạo ban đầu chỉ là việc đơn giản phục vụ đồ uống cho khách, nhưng sau một thời gian đã trở thành một nghệ thuật, được biết đến như trà đạo

Lịch sử trà đạo Nhật Bản – Bắt nguồn từ Thiền tông Phật giáo

Trà đạo được coi là một trong ba nghệ thuật cổ điển đặc trưng của văn hóa Nhật Bản, cùng với thưởng hương kodo và cắm hoa kado. Nó có nguồn gốc từ Thiền tông Phật giáo và được ghi nhận từ năm 815. Nhà sư Eichu, sau khi trở về từ Trung Quốc, đã chuẩn bị sencha đặc biệt cho Thiên hoàng Saga. Trà đã từ lâu là một loại đồ uống có lịch sử vững chắc trong văn hóa Trung Quốc kéo dài hơn một nghìn năm.

Thiên hoàng Saga thích thú với trà và đã ra lệnh trồng trà tại vùng Kinki ở phía tây Nhật Bản. Điều này đã khơi nguồn cho việc phát triển thói quen uống trà trong giới quý tộc. Mặc dù vậy, đến thế kỷ 12, trà mới bắt đầu lan rộng và trở nên phổ biến hơn trong xã hội Nhật Bản.

Trà đạo có nguồn gốc từ Thiền tông Phật giáo và được ghi nhận từ năm 815

Các nghi thức tu hành của các nhà sư Nhật Bản

Trà xanh đã trở thành một phần của các nghi thức tôn giáo tại các tu viện, từ đó, thói quen thưởng trà nhanh chóng lan rộng trong tầng lớp quý tộc của xã hội Nhật Bản. Tiệc trà trở thành một biểu tượng của sự sang trọng, và những người yêu trà thường công nhận rằng Kyoto là nơi có những trà xanh ngon nhất, từ những giống cây trà được một nhà sư mang từ Trung Quốc về Nhật Bản.

Thời kỳ Muromachi từ năm 1336 đến 1573 chứng kiến sự bùng nổ của nhận thức thẩm mỹ tại Nhật Bản, bao gồm cả trà đạo. Đến thế kỷ 16, thói quen thưởng trà trở thành một hoạt động phổ biến trong mọi tầng lớp của xã hội Nhật Bản.

Sen no Rikyu được xem là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử trà Nhật, với triết lý rằng con người cần trân trọng mọi khoảnh khắc gặp gỡ vì chúng không thể được tái tạo. Ông cũng định rõ những nguyên tắc cơ bản cần tuân theo trong trà đạo, bao gồm sự hài hòa, tôn kính, tinh tế và thanh tịnh.

Các trường phái trà đạo trong văn hóa trà đạo của Nhật Bản

Mặc dù tồn tại nhiều trường phái trà đạo khác nhau và có những sự khác biệt tinh tế giữa chúng, nhưng các trà sư hiện đại vẫn tuân theo một vài các nguyên tắc cơ bản nhất định cần phải tuân theo.

Theo truyền thống, buổi trà đạo thường diễn ra trong phòng trà chashitsu riêng biệt, với nền lò sưởi và lát chiếu tatami. Công tác xây dựng và thiết kế của phòng trà hướng đến sự đơn giản và mộc mạc.

Các dụng cụ chuyên dụng được trà sư sử dụng gồm bát trà chawan, muỗng xúc bột trà làm từ tre và chổi đánh trà, còn gọi là chasen, thường được làm từ tre.

Văn hóa trà đạo ở Nhật Bản được chia thành nhiều trường phái với những đặc điểm riêng biệt và sự tinh tế độc đáo.

Trường phái Urasenke

Trường phái Urasenke, là một trong những trường phái lớn nhất của trà đạo, có hơn một nửa số trà sư ở Nhật Bản. Đặc điểm chính của Urasenke là tập trung vào việc làm hài lòng khách hàng. Do đó, trà sư của Urasenke thường chú trọng đến việc sử dụng dụng cụ chất lượng cao và bài trí sao cho tạo được ấn tượng với khách.

Trường phái Urasenke hướng đến chất lượng và dịch vụ

Trường phái Omotesenke

Trường phái Omotesenke, ngược lại, tập trung vào sự đơn giản và tôn trọng truyền thống. Trà sư của Omotesenke thích sử dụng các dụng cụ đơn giản hơn để pha trà. Phong cách pha trà của họ thường tạo ra trà ít sủi bọt hơn để tận hưởng sự sâu lắng của hương vị trà.

Trường phái Omotesenke hướng đến sự đơn giản và truyền thống

Trường phái Mushakojisenke

Mushanokoji Seke là trường phái với đặc điểm tinh gọn. Trà sư của Mushakojisenke tập trung vào việc loại bỏ mọi sự lãng phí trong phòng trà cũng như các hành động không cần thiết.

Trường phái Mushanokoji Senke hướng đến sự tinh gọn

Dụng cụ để pha trà chuẩn văn hóa trà đạo của Nhật Bản

Bộ dụng cụ pha trà đạo Nhật Bản thường bao gồm khá nhiều món quan trọng như sau:

• Ấm và Chén Trà: Đây được coi là những dụng cụ quan trọng nhất, với đa dạng về kích thước, hình dáng, và sự tinh tế để phục vụ cho các mục đích khác nhau.
• Tống Trà: Dụng cụ làm từ thủy tinh giúp giảm nhiệt độ của trà và đồng thời đảm bảo trà được trộn đều.
• Khay Trà: Thường làm từ gỗ, khay trà có màu sắc phối hợp với ấm và chén trà, tạo nên vẻ đẹp và sự hài hòa.
• Hộp Đựng Trà (Natsume): Còn được gọi là Natsume, hình dạng giống như quả táo tàu, thường được làm từ gốm truyền thống để bảo quản trà và giữ cho hương trà không bị bay đi.
• Lọc Trà: Dụng cụ giúp lọc cặn trà để nước trà trở nên trong suốt và trong hơn.
• Muỗng/Vá Múc Trà: Được làm từ ngà, kim loại hoặc tre, dụng cụ này được sử dụng để múc trà vào trong bát.
• Khăn Vệ Sinh: Bao gồm Chankin để lau sạch bát uống trà và Fukusa để lau sạch muỗng, hộp đựng trà, giữ cho dụng cụ luôn sạch sẽ.
• Dụng Cụ Đánh Trà: Dùng để khuấy hoặc đánh trà sau khi thêm nước, giúp tạo nên hương vị đặc trưng của trà đạo Nhật Bản.

Dụng cụ để pha trà chuẩn văn hóa trà đạo của Nhật Bản

Loại trà được dùng trong nghệ thuật văn hóa trà đạo ở Nhật Bản

Trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản, loại trà đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên một buổi trà đầy đủ và tinh tế. Hiện nay, có đa dạng loại trà được sử dụng trong nghệ thuật này, bao gồm:

Trà Sencha

Trà Sencha, một loại phổ biến trong dòng trà xanh Ryokucha, được chế biến bằng cách hấp lá trà ngay khi còn tươi, sau đó vò và sao khô, tạo nên hương vị thơm ngon hơn so với nhiều loại trà khác. Với hương vị thanh mát, Sencha cân bằng giữa vị ngọt và hậu ngọt, mang đậm vị chát nhẹ, mượt mà.

Trà Sencha

Trà Gyokuro

Trà Gyokuro, một loại trà xanh cao cấp của Nhật Bản, sử dụng lá chè giống như Matcha. Những lá trà được hái từ những khu vườn chè, sau đó được che chắn ánh nắng trong một thời gian đáng kể. Điều này tạo ra hương thơm tươi mát, thanh khiết đặc trưng, để lại ấn tượng sâu sắc và khó phai trong lòng người thưởng trà.

Trà Gyokuro

Trà Matcha

Trà Matcha là bột trà được chế biến từ lá non, được bảo quản dưới ánh nắng mặt trời. Sau khi hái, lá trà được xử lý, loại bỏ các phần không cần thiết, và nghiền thành bột. Matcha thường được pha trong nước, tạo ra hương vị đặc trưng ngọt chát và giàu dinh dưỡng, trở thành biểu tượng không thể thiếu khi nói đến trà Nhật Bản.

Trà Matcha

Không gian thưởng thức trà đạo Nhật Bản

Phòng trà, hay còn được gọi là Chashitsu, là không gian được dành riêng cho nghi lễ và trải nghiệm trà đạo. Nơi này được bài trí đơn giản với các dụng cụ và trang trí, thường bao gồm các vật phẩm như hoa cỏ, tranh thư pháp…

Theo truyền thống, phòng trà thường có diện tích chứa đủ bốn chiếc chiếu rưỡi tatami. Chiếc chiếu ở trung tâm thường là nơi sắp đặt dụng cụ pha trà để khách thưởng thức. Bước vào không gian này, người ta thường cảm nhận sự yên bình và thoải mái tột độ, tạo nên trạng thái thư giãn tinh thần.

Phòng trà là không gian được dành riêng cho nghi lễ và trải nghiệm trà đạo

Quy trình chuẩn mực trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Mỗi trường phái trà đạo có những điều chỉnh nhỏ trong quy trình phục vụ trà chuẩn mực, nhưng chung quy vẫn duy trì một số nét tương đồng. Khách thưởng trà thường cởi giày trước khi bước vào phòng chờ của phòng trà. Khi chủ nhà chào đón bằng một cúi đầu im lặng, khách thực hiện nghi thức rửa tay và súc miệng tại bồn đá trước khi vào phòng lát chiếu tatami. Ở đây, họ có thể đánh giá bức tranh treo trên tường hoặc tác phẩm cắm hoa theo mùa.

Khi các vị khách đã ngồi vị trí seiza, trà sư bắt đầu nghi thức bằng cách lau chùi dụng cụ một cách tỉ mỉ theo thứ tự cụ thể. Sau đó, trà sư đặt ấm trà lên lửa than và đun trà. Trong lúc này, trà sư rót trà cho từng vị khách, thường bắt đầu với vị khách quan trọng nhất.

Người thưởng trà nâng bát lên để thể hiện sự tôn trọng và sau đó nhấp một ngụm trà, xoay nhẹ bát trà để không uống từ phía trước, rồi khen ngợi hương vị trà và bát trà. Tiếp theo, họ chuyển bát trà cho vị khách tiếp theo và quy trình được lặp lại cho đến khi mọi vị khách đã thưởng trà một lượt.

Tầm quan trọng của nghi thức trà đạo

Nghi thức chính là nền tảng quan trọng tạo nên trải nghiệm trà đạo toàn diện. Trong quá trình nghi thức, trà sư thường mặc kimono và khách thường mặc com-lê cho các dịp trang trọng. Tuy nhiên, trong các buổi mô phỏng nghi thức cho du khách, không yêu cầu trang phục trọng trang.

Mỗi ai có cơ hội tham gia trải nghiệm trà đạo nên cố gắng thực hiện đúng các thao tác. Dù là những sai sót nhỏ trong quá trình này vẫn được chú ý và chỉ ra.

Sau khi thưởng trà, khách thường được phục vụ những chiếc bánh nhỏ. Trong khi đó, chủ quán tiếp tục chuẩn bị lượt trà tiếp theo. Lúc này, khách thường đánh giá cách bày trí và sự tinh tế của dụng cụ sử dụng trong nghi thức. Đồ ăn nhẹ từ nguyên liệu theo mùa cũng thường được thưởng thức.

Khách thưởng trà có thể tới các phòng trà ở chùa, vườn Nhật Bản, cơ sở văn hóa, hay khách sạn để trải nghiệm nghi thức trà đạo. Trong số này, Kyoto – cố đô lịch sử – được biết đến như trung tâm văn hóa truyền thống Nhật Bản. Một buổi trà đạo trọn vẹn thường kéo dài vài giờ, tuy nhiên có những phiên bản rút gọn phù hợp hơn cho du khách quốc tế tại một số địa điểm.

Trong nghi thức trà đạo, trà sư thường mặc kimono và khách thường mặc com-lê cho các dịp trang trọng

Học trà đạo chuẩn điệu

Đối với những người muốn khám phá sâu hơn về nghệ thuật trà đạo, các khóa học về thưởng trà và các quy trình nghi thức do các trường phái trà đạo cung cấp có thể là lựa chọn tốt. Những khóa học này thường thu hút đặc biệt sự quan tâm của phụ nữ trẻ, coi như một cách thể hiện sự tôn kính thông qua các cử chỉ lịch sự và nghi thức đúng chuẩn.

Tuy nhiên, việc thành thạo nghệ thuật trà đạo yêu cầu thời gian và tập trung luyện tập kéo dài. Ngay cả những trà sư, những người dành nhiều năm cho môn nghệ thuật phức tạp này, vẫn luôn nhấn mạnh rằng họ không ngừng rèn luyện và học hỏi thêm suốt cuộc đời của mình.

Các bước pha trà chuẩn văn hóa trà đạo ở Nhật Bản

Cách pha trà trong văn hóa trà đạo ở Nhật Bản đòi hỏi sự tập trung và kiên nhẫn. Mỗi bước thực hiện phải được thực hiện với độ chính xác và tinh tế để đạt được phẩm chất trà tối ưu. Đây không chỉ là việc pha trà mà còn là một nghệ thuật tinh tế, yêu cầu người thực hiện phải có kiến thức sâu và kỹ năng thực hành lâu dài.

Nước dùng để pha trà cần phải được đun bằng lửa than với nhiệt độ sôi đúng điểm. Người pha trà thông qua kinh nghiệm sẽ biết cách điều chỉnh nhiệt độ và thời gian phù hợp. Họ tráng ấm và đổ lá trà đã sấy khô vào ấm, sau đó rót nước sôi vào để hoàn thiện công đoạn tráng trà.

Sự tinh tế nằm ở việc trà ngon nhất thường là ở lần đổ nước thứ hai. Người pha trà cần để trà trong nước sôi vài phút để trà chín đều và không bị cháy. Việc rót nước trà qua bình lọc cũng cần sự nhẹ nhàng để không gây tiếng động, tạo cảm giác yên bình, im lặng khi thưởng trà.

Những bước thực hiện pha trà theo chuẩn Nhật có vẻ đơn giản nhưng lại yêu cầu sự tĩnh lặng và sự nhẹ nhàng. Mọi hoạt động diễn ra tự nhiên, yên bình, giúp tạo nên không gian bình yên và trang nghiêm trong nghệ thuật trà đạo của Nhật Bản. Hoạt động này là điều đáng trân trọng và đáng để chúng ta ghi nhớ.

Để pha trà đúng điệu theo văn hóa trà đạo Nhật Bản, mỗi bước đều cần được thực hiện cẩn thận và chính xác. Bắt đầu từ việc chú ý đến nguồn nước pha trà, bạn cần dùng nước tinh khiết ở nhiệt độ khoảng 80 – 90 độ C, giữ nhiệt độ bằng bình thủy hoặc ấm kim loại trên lửa nhỏ.

Tiếp theo, là việc tráng ấm bộ dụng cụ pha trà bằng nước sôi để vệ sinh và giúp trà thấm đều hơn. Khi bỏ trà vào ấm, lấy trà theo chiều vòng tròn bên vách hủ để bảo quản hương vị.

Những bước thực hiện pha trà theo chuẩn Nhật có vẻ đơn giản nhưng lại yêu cầu sự tĩnh lặng và sự nhẹ nhàng

Mỗi loại trà đều cần lượng nước pha khác nhau, việc này đòi hỏi bạn phải hiểu rõ về từng loại trà để không làm mất đi vị trà.

Sau khi pha trà, sử dụng thanh tre để khuấy nước và bọt trà một cách nhẹ nhàng, từ ngoài vào trong với lực tay đều.

Khi thưởng trà, thường kèm theo một viên kẹo hoặc bánh nhỏ. Người thưởng trà sẽ xoay bát trà trên tay theo hướng từ trái sang phải, uống trà và lau miệng chén trà vừa chạm môi để chuẩn bị cho người thưởng trà tiếp theo.

Trong văn hóa trà đạo Nhật Bản, việc thưởng trà không chỉ là việc uống một cốc nước, mà còn là một trải nghiệm tinh tế và sâu sắc về tình cảm, về sự kính trọng và tôn trọng đối với người khác, cũng như là việc tận hưởng những giây phút yên bình và tĩnh lặng trong không gian thiền định.

Văn hóa trà đạo Nhật Bản không chỉ đặt nặng vấn đề kỹ thuật pha trà, mà còn là việc chia sẻ tâm hồn, tạo ra sự kết nối giữa người pha trà và người thưởng trà. Sự tỉ mỉ, kỹ lưỡng và sự tập trung tinh tế vào từng động tác đã tạo nên một nghệ thuật pha trà đặc sắc, là biểu tượng cho sự đằm thắm và sâu sắc của nền văn hóa Nhật Bản.

Nếu có dịp thưởng thức trà đạo tại Nhật Bản, bạn sẽ thấy được đẳng cấp và giá trị tinh hoa của nghệ thuật trà, cũng như được trải nghiệm một phần nho nhỏ của sự thanh nhã và tinh tế trong đời sống hàng ngày của người Nhật. Bên cạnh đó, tại Wyndham Thanh Thủy Phú Thọ – tổ hợp nghỉ dưỡng khoáng nóng 5 sao chuẩn phong cách Nhật, bạn có thể dễ dàng được trải nghiệm văn hóa trà đạo Nhật Bản mà không tốn nhiều công sức cũng như tiền bạc. Các bạn đọc giả hãy nhanh tay đặt phòng và cùng trải nghiệm nhé!

Tìm hiểu thêm

Khám phá ý nghĩa khu vườn Nhật Bản tại Wyndham Lynn Times Thanh Thủy

Tắm Onsen Nhật Bản là gì? Những quy tắc khi tắm cần lưu ý